Պատմություն

ՀԻՍՈՒՆՀԻՆԳԵՐՈՐԴ – ՀԻՍՈՒՆՎԵՑԵՐՈՐԴ ԴԱՍԵՐ

Կատարման ժամկետը` 02-06.05.2017

1. Համեմատել հայ ժողովրդի վիճակը Օսմանյան և Ռուսական կայսրություններում 19-րդ դարի երկրորդ կեսին;
2. Պատմել հայկական միջավայրում ձևավորված հասարակական-քաղաքական հոսանքների մասին;
3. Վերլուծել արևմտահայերի ազգային սահմանադրության բովանդակությունը;
4. Թվարկել Զեյթունի 1862 թվականի ապստամբության պատճառները և հետևանքները:

 «Հարյուրամյա պատերազմի հերոսները և հակահերոսները»

Անգլո-ֆրանսիական տարածքային հակամարտությունն առաջացել է դեռևս XI դարում:Ֆրանսիայի հյուսիսում հաստատված նորմանների առաջնորդ դուքս Վիլհեմը գրավեց Անգլիան և 1066թ. դարձավ Անգլիայի թագավորը: Նա Ֆրանսիայի հյուսիսում գտնվող իր Նորմանդիա դքսությունը միացրեց Անգլիային:Անգլիայի և Ֆրանսիայի միջև տարածքային վեճերը դարեր շարունակ չէին դադարում: XIV դարում դրանք երկարատև պատերազմի պատճառ դարձան և այդ պատերազմը անվանվեց<<Հարյուրամյա պատերազմ>>:Հարյուրամյա պատերազմի սկզբում Անգլիան  արագ ամրացնում էր իր դիրքերը Ֆրասիայում։ Բայց Կալե բերդըգրավելու փորձը ձախողվեց. քաղաքը համառ դիմադրում էր։ Անգլիան սկսեց պաշարումը, որ տևեց մոտ մեկ տարի։ Իվերջո պարզդարձավ, որ ֆրանսիացիները  այլևս չեն կարող դիմանալ, սպառվել էին բոլոր պաշարները: Բերդի հանձնման մասինբանակցությունների ընթացքում անգլիացները վերջնագիր ներկայացրին։ Նրանք պատրաստ էին չկործանել քաղաքը և չսպանելմարդկանց միայն այն դեպքում, եթե քաղաքի վեց հայտնի մարդիկ՝ բոբիկ, գլխաբաց, հաստ թոկերը վզներին, իրենց փոխանցեն քաղաքի բանալիները։ Այդ վեցին մտադիր էին մահապատժի ենթապպպրկել, սակայն այլ զոհեր չէին լինելու։

            Ընդհանուր ժողով հավաքվեց։ Հայտարարվեցին բրիտանացիների պահանջները, և այդ ժամանակի հանրաճանաչ քաղաքացիԷստաշ դե Սեն-Պիեռը առաջինը քայլ արեց առաջ։ Նրան հաջորդեցին հարուստ և ճանաչված քաղաքացիներ Ժան Դ՛Էրը, եղբայրներԺան և Պիեռ դե Վիսսանները, Անդրիեդ Անդրը և Ժան դի Ֆիեննը։ Նրանք գործեցին հակառակորդի պահանջին համաձայն: Անգլիան 1415թ հարցակում գործեց և հեշտությամբ գրավեց Ֆրանսիայի մայրաքաղաքը՝ Փարիզը: Ֆրանսիան կորցրեց իր անկախությունը: Սակայն Ֆրանսիայի անկախության համար սկսվեց ազատագրական պատերազմ և պատերազմը գլխավորեց 19- ամյա Ժաննա դ'Արկը : Ժաննա դ'Արկը գյուղացու աղջիկ էր ով մտածում էր, որ Աստված իրեն է ընտրել Ֆրանսիան ազատագրելու համար: Նա հանդիպեցԿարլոս VII թագավորի հետ և համոզեց զորք տրամադրել գրավված Օռլեանը ազատագրելու համար: Ժաննա դ'Արկըգերազանց կատարում է իր պարտականությունները և  ազատագրում է Օռլեանը: Պայքարից հետո Ժաննան Կարլոսին տարավ Ռեյմս քաղաք, որտեղ Կարլոսը դարձավ Ֆրանսիայի թագավոր: Այսպիսով Ժաննա դ'Արկի օգնությամբ Ֆրանսիան վերականգնում է իր անկախությունը: Ցավոք 1430թ- ին Ժաննան Կոմպիենի մոտ գերի է ընկնում և անգլիացիները նրան հանձնում են ինկվիզիցիայի դատարան, որից հետո նրան մեղադրում են կախարդության մեջ և այրում են խարույկի վրա: Այդ ամենից հետո պատերազմը շարունակվեց և վերջացավ Ֆրանսիայի հաղթանակով: Անգլիացիներին Ֆրանսիայում միայն մնաց Կալե նավահանգիստը:

Իմ կարծիքով <<Հարյուրամյա պատերազմը>> անխուսափելի էր, քանի որ  Անգլիան ամեն կերպ ցանկանում էր իշխանություն հաստատել Ֆրանսիայում և եթե Ֆրանսիան չպայքարեր Անգլիայի դեմ շատ հնարավոր էր, որ հիմա Ֆրանսիան որպես առանձին անկախ պետություն գոյություն չեր ունենա: 

Նոր մուտք Մաչու-Պիկչու

Մաչու-Պիկչու տանող և հին ինկերի կառուցած մեկ այլ ճանապարհ են հայտնաբերել պերուացի հնագետները: Դա մի արահետ է, որի եզրերը պատված են երեք մետր բարձրություն ունեցող գլաքարերով: Դրա շնորհիվ ճանապարհը նմանվել է թունելի և այդ իսկ պատճառով երկար ժամանակ ճոխ բուսականությամբ ծածկված էր մարդկանց տեսադաշտից: Արահետը, որն ունի 1,2-1,4 մետր լայնություն, անցնում է ծովի մակերևույթից 2700 մետր բարձրության և դուրս է գալիս Մաչու-Պիկչու համալիրի ավանդական մուտքից բավականին հեռու:

«Դա ևս մի զարմանալի ապացույց է, թե ինչպիսի հմուտ շինարարներ են եղել ինկերը: Թունելը նվազագույնը 500 տարեկան է, սակայն երկրաշարժերից հետո լավ է պահպանվել:».ասում է հնագիտական արգելոցի վարիչ Ֆերնանդո Աստետեն:

Նոր ճանապարհը դուրս է գալիս լեռնային հարթության վրա, որտեղից բացվում է մինչ այժմ անհայտ տեսարան: Այժմ տնօրինության հիմնական նպատակն է մաքրել ճանապարհը և դարձնել այն լիարժեք այլընտրանքային մուտք դեպի համալիրի: Դա թույլ կտա թուլացնել հիմնական մուտքի ծանրաբեռնվածությունը: Մաչու-Պիկչուն Պերուի ամենաշատ այցելու ունեցող օբյեկտն է, որը բերում է զբոսաշրջության ոլորտի եկամտի 70%: 2500 մարդ ամենօր այցելում է Մաչու-Պիկչու: Զբոսաշրջիկների այդպիսի հոսքն անհանգստացնում է ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ին, քանի որ նրանք կարող են վնաս պատճառել (և երբեմն պատճառում են) անցյալի անգին հուշարձաններին: Միջազգային կազմակրպությունը պահանջում է սահմանափակել այդ թիվը մինչև 800 մարդ օրեկան:
«Հարյուրամյա պատերազմի հերոսները և հակահերոսները»

Անգլո-ֆրանսիական տարածքային հակամարտությունն առաջացել է դեռևս XI դարում:Ֆրանսիայի հյուսիսում հաստատված նորմանների առաջնորդ դուքս Վիլհեմը գրավեց Անգլիան և 1066թ. դարձավ Անգլիայի թագավորը: Նա Ֆրանսիայի հյուսիսում գտնվող իր Նորմանդիա դքսությունը միացրեց Անգլիային:Անգլիայի և Ֆրանսիայի միջև տարածքային վեճերը դարեր շարունակ չէին դադարում: XIV դարում դրանք երկարատև պատերազմի պատճառ դարձան և այդ պատերազմը անվանվեց<<Հարյուրամյա պատերազմ>>:Հարյուրամյա պատերազմի սկզբում Անգլիան  արագ ամրացնում էր իր դիրքերը Ֆրասիայում։ Բայց Կալե բերդըգրավելու փորձը ձախողվեց. քաղաքը համառ դիմադրում էր։ Անգլիան սկսեց պաշարումը, որ տևեց մոտ մեկ տարի։ Իվերջո պարզդարձավ, որ ֆրանսիացիները  այլևս չեն կարող դիմանալ, սպառվել էին բոլոր պաշարները: Բերդի հանձնման մասինբանակցությունների ընթացքում անգլիացները վերջնագիր ներկայացրին։ Նրանք պատրաստ էին չկործանել քաղաքը և չսպանելմարդկանց միայն այն դեպքում, եթե քաղաքի վեց հայտնի մարդիկ՝ բոբիկ, գլխաբաց, հաստ թոկերը վզներին, իրենց փոխանցեն քաղաքի բանալիները։ Այդ վեցին մտադիր էին մահապատժի ենթապպպրկել, սակայն այլ զոհեր չէին լինելու։

            Ընդհանուր ժողով հավաքվեց։ Հայտարարվեցին բրիտանացիների պահանջները, և այդ ժամանակի հանրաճանաչ քաղաքացիԷստաշ դե Սեն-Պիեռը առաջինը քայլ արեց առաջ։ Նրան հաջորդեցին հարուստ և ճանաչված քաղաքացիներ Ժան Դ՛Էրը, եղբայրներԺան և Պիեռ դե Վիսսանները, Անդրիեդ Անդրը և Ժան դի Ֆիեննը։ Նրանք գործեցին հակառակորդի պահանջին համաձայն: Անգլիան 1415թ հարցակում գործեց և հեշտությամբ գրավեց Ֆրանսիայի մայրաքաղաքը՝ Փարիզը: Ֆրանսիան կորցրեց իր անկախությունը: Սակայն Ֆրանսիայի անկախության համար սկսվեց ազատագրական պատերազմ և պատերազմը գլխավորեց 19- ամյա Ժաննա դ'Արկը : Ժաննա դ'Արկը գյուղացու աղջիկ էր ով մտածում էր, որ Աստված իրեն է ընտրել Ֆրանսիան ազատագրելու համար: Նա հանդիպեցԿարլոս VII թագավորի հետ և համոզեց զորք տրամադրել գրավված Օռլեանը ազատագրելու համար: Ժաննա դ'Արկըգերազանց կատարում է իր պարտականությունները և  ազատագրում է Օռլեանը: Պայքարից հետո Ժաննան Կարլոսին տարավ Ռեյմս քաղաք, որտեղ Կարլոսը դարձավ Ֆրանսիայի թագավոր: Այսպիսով Ժաննա դ'Արկի օգնությամբ Ֆրանսիան վերականգնում է իր անկախությունը: Ցավոք 1430թ- ին Ժաննան Կոմպիենի մոտ գերի է ընկնում և անգլիացիները նրան հանձնում են ինկվիզիցիայի դատարան, որից հետո նրան մեղադրում են կախարդության մեջ և այրում են խարույկի վրա: Այդ ամենից հետո պատերազմը շարունակվեց և վերջացավ Ֆրանսիայի հաղթանակով: Անգլիացիներին Ֆրանսիայում միայն մնաց Կալե նավահանգիստը:

Իմ կարծիքով <<Հարյուրամյա պատերազմը>> անխուսափելի էր, քանի որ  Անգլիան ամեն կերպ ցանկանում էր իշխանություն հաստատել Ֆրանսիայում և եթե Ֆրանսիան չպայքարեր Անգլիայի դեմ շատ հնարավոր էր, որ հիմա Ֆրանսիան որպես առանձին անկախ պետություն գոյություն չեր ունենա:

Հայկական վերածնունդ

           

Հայկական վերածնունդ, պայմանական եզրույթ մշակութաբանության և պատմական գիտությունների մեջ, որը բնորոշում է հայկական մշակույթի պատմության 10-14-րդ  հարյուրամյակների ժամակաշրջանը։

Արաբներին Հայաստանից քշելուց հետո, 885թ  մի շարքապստամբությունների արդյունքում Աշոտ Ա Բագրատունուգլխավորությամբ հաջողվեց վերականգնել հայկականպետականույթւոնը, որով էլ նախանշվեց նաև հայկականմշակույթի նոր Ոսկեդարը: Հայկական վերածննդինախանշանները հայտնվեցին արդեն 9-րդ դարակեսին և10-րդ դարում: Այդ ժամանակահատվածում բարենպաստ պայմաններ էին առաջացել առեվտրով, արհեստներով զբաղվելու և քաղաքային կյանքը վերածնելու համար:

            Աշոտ Գ-ի (953-977թթ.) թագավորության օրոքմայրաքաղաք Անին դարձավ Արևելքի ամենախոշոր և ամենագեղեցիկ քաղաքներից մեկը: Սակայն Անին ամենամեծ ծաղկունքը ապրեց Գագիկ Ա (990-1020թթ) թագավորի օրոք:

                                                                    

Հայկական վերածննդի տարբերի բնագավառիգործիչներից մի քանիսը

Գեղարվեստական գրականություն

 Ներսես Լամբրոնացի (1153-1198) – հայ մատենագիր,գիտնական, փիլիսոփա, պետական և եկեղեցական գործիչ, հրապարակախոս, բանաստեղծ, երաժիշտ, թարգմանիչ:

Վարդան Այգեկցի (անհայտ է -1250)- հայ աստվածաբան,մատենագիր, առակագիր, քարոզիչ, հասարակականգործիչ:

Խաչատուր Կեչառեցի (1260-1331)-հայ բանաստեղծ,մշակութային գործիչ

Պատմագրություն

 Սմբատ Սպարապետ (1208—1276)- պատմիչ, իրավագետև բանաստեղծ

Գրիգոր Ակներցի (մոտավորապե 1250—1335)- հայպատմիչ

Ստեփանոս Օրբելյան (անհայտ -1304)- պատմագիր,աստվածաբան, բանաստեղծ

Աստվածաբանություն

 Մխիթար Սասնեցի (1260-1337)-քահանա  

Հովհաննես Որոտնեցի (1315-1386)-աստվածաբան

 Գրիգոր Տաթևացի (մոտավորապես 1346-1409)-վարդապետ

Լեզվագիտություն

Գրիգոր Մագիստրոս (մոտավորապես 990-1059)-բանաստեղծ

Հովհաննես Երզնկացի Պլուզ (մոտավորապես 1230-1293)-ամենայն հայոց կաթողիկոս

Իրավունք

Դավիթ Ալավկաորդի (1070/1080-1140)-միջնադարյան հայխոշոր իրավաբան  

Մխիթար Գոշ (1120-1213) –հասարակական գործիչ

 Սմբատ Սպարապետ (1208-1276)-իրավագետ

 Փիլիսոփայությու

Պողոս Տարոնեցի (անհայտ է-1123)-հայ փիլիսոփա

Հովհաննես Իմաստասեր (1045/1050-1129)-փիլիսոփա

 Դավիթ Քոբայրեցի (մոտավորապես 1150-1220)-վարդապետ, իր ժամանակի մշակույթի խոշորագույնգործիչ:

Հայերեն Renessance, մի իմաստային սահմանն է մշակութային եւ պատմական գիտությունների, ինչը ցույց է տալիս, այն ժամանակաշրջանում, հայկական մշակույթի պատմության 10-ից 14-րդ դարերում:

Այն բանից հետո, վարորդական դուրս արաբական մարդկանց Հայաստանում, 885, հետո մի շարք պատերազմների տակ ուղղությամբ Աշոտ Ա Բագրատունու հնարավոր է դարձել վերականգնել հայոց պետականությունը, որը նախորդում էր նոր ոսկե դարը հայ մշակույթի: Տարածքը Հայաստանի Renessance հայտնվել արդեն կեսին 9-րդ դարում եւ 10-րդ դարում: Այս ժամանակահատվածում նպաստավոր պայմաններ հանդես եկավ աշխուժացման համար առեւտրային, Արհեստի եւ սոցիալական կյանքում:

Ընթացքում կառավարության Աշոտ G (953-977), մայրաքաղաքը Անի դարձավ hugest եւ ամենագեղեցիկ քաղաքներից Արեւելքում. Սակայն, Անի սկսվեց բարգավաճող ընթացքում կառավարության Գագիկ A (990-1020):

Մի քանի գործիչներ տարբեր հատվածներում հայկական Renessance ժամկետով.

հերյուրանք

Ներսես Lambureci  (1153-1198) - հայերեն գիտնական, փիլիսոփա,  մատենագիր,  հրապարակախոս եւ եկեղեցական գործիչ, գրող, բանաստեղծ, երաժիշտ եւ թարգմանիչ: 

Վարդան Այգեկցի TS i ( անհայտ  -1250) - հայերեն աստվածաբան,  առակագիր եւ իրավագետ , քարոզիչ,  մատենագիր, հասարակական գործիչ .  

Խաչատուր Kechareci (1260-1331) - հայերեն բանաստեղծ եւ մշակութային գործիչ. 

պատմագրություն

Սմբատ Սպարապետը (1208-1276) - պատմաբան, իրավագետ եւ բանաստեղծ. 

Aknetsi grigor (մոտավորապես 250-1335) - հայերեն պատմաբան. 

Ստեփան Օրբելյանը (unknow -1304) - պատմաբան, աստվածաբան, բանաստեղծ. 

  աստվածաբանություն

Մխիթար Sasnetsi (1260-1337) - Priest 

Որոտնեցին Հովհաննես (1315-1386) - աստվածաբանն 

Տաթեւացի grigor (մոտավորապես 1346-1409) - ; վարպետ 

Iinguistics

Գրիգոր Մագիստրոսը (մոտավորապես 990-1059) - Poet

Հովհաննես Երզնկացի Pluz (մոտավորապես 1230-1293) - Կաթողիկոս հայերեն 

Եսայի Ncheci (1260 / 1265- մոտավորապես 1338) - Քերականն, ժամանակագիր. 

փիլիսոփայություն

Պողոս Տարոնեցի (անհայտ-1123) - հայերեն փիլիսոփա

Հովհաննես Իմաստասեր (1045 / 1050-1129) - Փիլիսոփա

Davit Qobayretsi (մոտավորապես 1150-1220) - Master, մեկը մեծագույն մշակույթը  գործիչ ի իր ժամանակին.  

օրենք

Davit Alavkavordi (1070 / 1080-1140) - իրավաբան, միջնադարյան հայերեն փաստաբանը 

Մխիթար Գոշ (1120-1213) - Սոցիալական ակտիվիստ 

Սպարապետը Սմբատ (1208-1276) - դատաքննիչ 

Նոր մուտք Մաչու-Պիկչու

Մաչու-Պիկչու տանող և հին ինկերի կառուցած մեկ այլ ճանապարհ են հայտնաբերել պերուացի հնագետները: Դա մի արահետ է, որի եզրերը պատված են երեք մետր բարձրություն ունեցող գլաքարերով: Դրա շնորհիվ ճանապարհը նմանվել է թունելի և այդ իսկ պատճառով երկար ժամանակ ճոխ բուսականությամբ ծածկված էր մարդկանց տեսադաշտից: Արահետը, որն ունի 1,2-1,4 մետր լայնություն, անցնում է ծովի մակերևույթից 2700 մետր բարձրության և դուրս է գալիս Մաչու-Պիկչու համալիրի ավանդական մուտքից բավականին հեռու:

«Դա ևս մի զարմանալի ապացույց է, թե ինչպիսի հմուտ շինարարներ են եղել ինկերը: Թունելը նվազագույնը 500 տարեկան է, սակայն երկրաշարժերից հետո լավ է պահպանվել:».ասում է հնագիտական արգելոցի վարիչ Ֆերնանդո Աստետեն:

Նոր ճանապարհը դուրս է գալիս լեռնային հարթության վրա, որտեղից բացվում է մինչ այժմ անհայտ տեսարան: Այժմ տնօրինության հիմնական նպատակն է մաքրել ճանապարհը և դարձնել այն լիարժեք այլընտրանքային մուտք դեպի համալիրի: Դա թույլ կտա թուլացնել հիմնական մուտքի ծանրաբեռնվածությունը: Մաչու-Պիկչուն Պերուի ամենաշատ այցելու ունեցող օբյեկտն է, որը բերում է զբոսաշրջության ոլորտի եկամտի 70%: 2500 մարդ ամենօր այցելում է Մաչու-Պիկչու: Զբոսաշրջիկների այդպիսի հոսքն անհանգստացնում է ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ին, քանի որ նրանք կարող են վնաս պատճառել (և երբեմն պատճառում են) անցյալի անգին հուշարձաններին: Միջազգային կազմակրպությունը պահանջում է սահմանափակել այդ թիվը մինչև 800 մարդ օրեկան: